Ο λαός, δεν δημιούργησε μόνο παραδόσεις, χρησμούς ή μύθους για να κρατήσει την πίστη του και την ελπίδα του για ελευθερία στους πατρογονικούς τόπους, αλλά και δημοτική ποίηση που εκφράζει όλα τα συναισθήματα του Ελληνισμού αιώνες τώρα.
     Όταν έγινε η άλωση της Πόλης το 1453, οι παραδόσεις που έγιναν, με διάφορες παραλλαγές, δημοτικό τραγούδι, έλεγαν πως ένας καλόγερος κοντά στο αγίασμα της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, της Μπαλουκλιώτισας, άκουσε το μαντάτο της άλωσης την ώρα που τηγάνιζε ψάρια. Του φάνηκε τόσο απίστευτο που είπε πως θα το πιστέψει μόνο αν ζωντάνευαν τα ψάρια που τηγάνιζε. Τη στιγμή ακριβώς εκείνη τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν στο αγίασμα της εκκλησίας. Οι παραδόσεις λένε πως τα ψάρια θα τηγανιστούν, οριστικά πλέον, μόλις οι κατακτητές της Πόλης εκδιωχτούν και απελευθερωθεί η Κωνσταντινούπολη.
     Ο περίφημος θρήνος για την Αγιά Σοφιά έχει στους τελευταίους στίχους του τη βεβαιότητα για την απελευθέ-ρωση αυτή:

     Πήραν την Πόλη, πήρα την, πήραν τη Σαλονίκη!
     Πήραν και την Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
     που' χε τρακόσια σήμαντρα και εξήντα δυό καμπάνες
     κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
     Σιμά να βγουν τα Άγια κι ο βασιλιάς του κόσμου,
     φωνή τους ήρθ' εξ ουρανού, αγγέλων απ' το στόμα:
     «Αφήτ' αυτήν την ψαλμωδίαν, να χαμηλώσουν τ' Άγια
     και στείλτε λόγο στην Φραγκιάν, να ρθούνε τρία καράβια,
     να πάρουν το χρυσό σταυρό και τ' άγιο ευαγγέλιο
     και την αγία τράπεζα, να μη την αμολύνουν»
     Σαν τ' άκουσε η Δέσποινα, δακρύζουν οι εικόνες.
     «Σώπασε, κυρά Δέσποινα, μη κλαις και μη δακρύζεις
     πάλι με χρόνους και καιρούς, παλι δικά σου είναι».

     Ο κύριος Κλεόπας σταμάτησε. Ξαναπήρε το μισοάδειο ποτήρι και κατέβασε μερικές γουλιές νερό. Ήταν φανερό πως προσπαθούσε να κρύψει τη συγκίνησή του. Εγώ ένοιωθα ένα κόμπο στο λαιμό όταν ο κύριος Κλεόπας πήρε μια βαθιά ανάσα, που έμοιαζε και με αναστεναγμό και συνέχισε:
     - Την πρώτη Μαϊου 1919 μετά από συμφωνία των συμμάχων ο Ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στην Σμύρνη. Οι Ιταλοί, που ήθελαν για λογαριασμό τους τη Σμύρνη, δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένοι. Μόλις αποβιβάστηκε ο Ελληνικός στρατός πήγαν και απελευθέρωσαν όλους τους βαρυποινίτας, τους εξόπλισαν και τους εξαπέλυσαν εναντίον του Ελληνικού στρατού. Ο Ελληνικός στρατός, αφού καθάρισε όλη την περιοχή από τις μικροαντιστάσεις αυτές έφτασε, τον πρώτο καιρό, μέχρι το Αϊδίνιο. Οι Ιταλοί που είχαν σύνορα στον Μαίανδρο ποταμό επέτρεψαν Τούρκους αντάρτες να εισέλθουν στο Αϊδίνιο, με επικεφαλής τον μετέπειτα Πρωθυπουργό της Τουρκίας, που ήτανε και ο εγκέφαλος του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης, το Σεπτέμβριο του 1955, τον Αντνάν Μεντερές.
     Πήρε το όνομα Μεντερές από το όνομα του ποταμού Μαίανδρος.
     Αυτός ήταν αρχηγός μιας ομάδας Τσετών ανταρτών που μπήκαν στο Αϊδίνιο και κατέσφαξαν όλους τους προσκόπους ή τους έπνιξαν στον Μαίανδρο ποταμό. Ο Γεώργιος Κονδύλης πήρε τότε εντολή και έφθασε στο Αϊδίνιο. Ζήτησε να περάσει τον Μαίανδρο ποταμό, αλλά οι Ιταλοί του έφεραν αντίρρηση λέγοντας πως η περιοχή είναι Ιταλική. Τότε ο Γεώργιος Κονδύλης τους είπε:
     - Εσείς αφήσατε τους Τούρκους να περάσουν και να σφάξουν τόσους άμαχους. Αν δεν μας αφήσετε και εμάς να περάσουμε, θα χτυπήσουμε!
      Αυτά που σου λέω, αγαπητό μου παιδί, μου τα είπαν οι ίδιοι οι στρατιώτες, που έζησαν εκείνες τις μάχες, όταν αργότερα επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη.

89-90